Op 3 december jl. organiseerde Asma Claassen van de ISBO, in samenwerking met Mark Bos van Burgerschap op de Basisschool, een presentatie over de voorgestelde herziening van de burgerschapsopdracht in het primair onderwijs.

De wet geeft scholen al de opdracht om zorg te dragen voor burgerschapsvorming. Uit onderzoek van de Onderwijsinspectie (2016) is gebleken dat, ondanks verschillen in uitwerking en intensiteit, het onderwijs op vrijwel alle scholen voldoet aan de eisen van de bevordering van burgerschap. Het kabinet constateert dat een meer planmatige aanpak van burgerschapsvorming wenselijk is, omdat er nu nog erg veel verschillen zijn tussen scholen. Een meer recent themaonderzoek over burgerschapsonderwijs (2020) leidde tot kritische vragen van enkele schoolbesturen. Desalniettemin zet het kabinet het wetsvoorstel voort.

Belangrijke punten uit het wetsvoorstel
In het wetsvoorstel dient een school te werken aan de ontwikkeling van een eigen visie op burgerschapsonderwijs, die leidt tot:
a. een samenhangend programma voor de burgerschapsvorming van leerlingen,
b. een duidelijke doorgaande lijn in de burgerschapsbevordering in alle leerjaren, en
c. een concreet aanbod dat leerlingen krijgen en een instrument om de opbrengsten te evalueren.
Burgerschap is in ons onderwijs voortdurend aanwezig, maar niet altijd herkenbaar. Het wetsvoorstel creëert geen nieuwe of aangepaste kerndoelen, maar wel een aanscherping om te bepalen of het bevoegd gezag aan de burgerschapsopdracht voldoet. Het wetsvoorstel spreekt over basiswaarden van de democratische rechtstaat. Scholen zullen helder moeten maken op welke manier deze basiswaarden herkenbaar in het onderwijs vorm krijgen

Het bevoegd gezag krijgt een zorgplicht voor de schoolcultuur. De schoolcultuur moet vrij zijn van antidemocratische elementen. Burgerschap is daarmee een deugdelijkheidseis: een bekostigingsvoorwaarde.

Burgerschap en de islamitische identiteit
Onze scholen leveren een grote bijdrage, vanuit de eigen tradities, geschiedenis en praktijk. Burgerschapsonderwijs kan op onze scholen bezwaarlijk worden losgeweekt van de islamitische overtuigingen. De kerndoelen 34 t/m 39 hebben alle te maken met goed gedrag (akhlaaq) en rentmeesterschap (khalifa).

De Onderwijsinspectie (rapport 29-02-2020, p. 33-34) heeft geconstateerd dat islamitische scholen het goed doen op burgerschap:

“Op scholen van islamitische signatuur is sprake van (…) godsdienstige uitgangspunten die, onder meer waar het gaat om seksuele diversiteit en de omgang tussen vrouwen en mannen, afwijken van meerderheidsopvattingen in de samenleving. (…) Veel scholen kiezen het islamitisch perspectief en stemmen die af op de Nederlandse samenleving en wetgeving. Respectvolle omgang met anderen vormt in de visie dan een van de uitgangspunten, samen met toerusting tot volwaardige deelname aan de samenleving met behoud van de islamitische godsdienstige identiteit.”

“Aan de Koran ontleende waarden zoals goed gedrag, rechtvaardigheid en medemenselijkheid geven invulling aan de basiswaarden van de democratische rechtsstaat. Ook wordt de islamitische godsdienst gebruikt als basis voor het leren van respect en tolerantie voor medemensen en de wereld waarin we leven.”

Meer informatie

De UvA en de HvA zijn bezig met de ontwikkeling van een volgsysteem voor burgerschap. Meer informatie hierover volgt.

De presentatie en bijlagen vindt u hieronder.

Meer informatie vindt u ook op www.poraad.nl/burgerschap.

Burgerschap en Identiteit (PDF)


Burgerschap op de basisschool (PDF)


Burgerschap op de basisschool stappenplan (PDF)